KTS. Lê Minh Hoàng, Phạm Văn Dũng và các cộng sự Lê Studio
GIẢI BẠC – Giải thưởng Kiến trúc Quốc gia 2021
Thể loại Kiến trúc công cộng – hạng mục công trình thể thao/văn hóa/tôn giáo – tín ngưỡng
Chủ đầu tư: Giáo xứ Tiêu Động Thượng
Năm thiết kế: 09/2019
Năm hoàn thành xây dựng: 05/2021
Địa điểm xây dựng: Tiêu Thượng, Tiêu Động, Bình Lục, Hà Nam
Diện tích khu đất: 4200 m2
Diện tích xây dựng: 230 m2
Chiều cao: 12 m
Các vật liệu chính: Gạch, gỗ, kính
Là một hạng mục công trình bổ sung vào tổng thể khu Giáo xứ nằm trong làng Tiêu Động Thượng. Vị trí Đền Thánh được đặt đúng nơi đúng chỗ, cùng với bố cục gắn kết với công trình hiện hữu là một sự hoàn hảo, làm cho tổng thể khu Giáo xứ thêm chặt chẽ và đan hòa đồng điệu với thiên nhiên, cảnh quan đang có ở khu vực.
Kiến trúc Đền Thánh là sáng tạo khá ấn tượng và có sức biểu cảm khá sâu sắc, kể từ tạo hình không gian đến chất liệu, màu sắc. Thủ pháp đơn giản không phô trương, đủ mạnh mẽ, giàu sự tinh tế, hướng trọn tinh thần Công giáo và những giá trị về truyền thống Việt Nam. Đây là một trong những thành công rõ rệt của đồ án này.
Nhận xét của Hội đồng Giải thưởng Kiến trúc Quốc gia 2021.
Một hệ thống các biểu tượng được sử dụng trong đồ án nhằm khơi gợi tinh thần địa phương (mái ngói lớn của đền thờ hài hoà với bối cảnh nếp nhà nông thôn xung quanh, nhắc nhở lại phần nào hình ảnh mái đình làng). Tỷ lệ công trình gần tương ứng với tỷ lệ ngôi đình (h mái ~= 2/3 h thân). Mối quan hệ “thiên – địa – nhân” được biểu đạt nhất quán, theo trục bằng (trước – trong – ngoài) hay theo trục thẳng đứng (đế – thân – mái) khá rõ nét.
Phần đế (địa – bao gồm chi tiết trang trí “thông thổ” phía trước tượng thánh), (nhân – không gian sử dụng của người tham gia công trình), và phần mái (thiên) với cấu trúc được nhấn mạnh và phức tạp hóa (thậm chí dư về mặt lực theo thói quen kinh nghiệm xử lý cấu trúc gỗ truyền thống) nhưng biểu
đạt tinh thần hướng thượng sâu sắc thường thấy ở lối kiến trúc cổ (Bắc bộ và Việt Nam nói chung)
MẶT BẰNG TỔNG THỂ
Phần cảnh quan mặt nước bao quanh phía hậu cung công trình là 1 thành phần hữu cơ của kiến trúc, kiến trúc tồn tại khiêm tốn trong tương quan với cảnh vật tự nhiên (được cân nhắc cẩn trọng khi quyết định diện tích và chiều cao công trình), ngược lại phần cảnh sắc thiên nhiên vốn có tại đây cũng tạo nên một hậu cung “lớn”, hay là một bức nền “xanh” bao bọc chính công trình kiến trúc.
Mối gắn kết này nằm trong ý đồ bao trùm của dự án. Gợi nhớ lại những nhận thức tâm linh ban sơ, khi nguyên thuỷ con người bắt đầu cảm nhận các tinh thần của thiên nhiên, và luôn hướng về tự nhiên trong những xúc cảm linh thiêng (theo như Kant hay các học giả gần đây đề cập).
Cũng trong “bức tranh lớn” này bên cạnh mối quan hệ giữa tự nhiên và công trình đền thánh, một đối thoại “nhẹ” giữa ngôi đền với các công trình hiện trạng (cụ thể là nhà thờ chính) cũng được tạo lập. Mối tương quan này đến từ nghiên cứu giữa các điểm nhìn trong quy hoạch đến công trình, dung tích chiều cao hay hình khối. Tuy nhiên đó không phải vấn đề cần nhấn mạnh ở đây.
Vật liệu gạch, gỗ là chủ đạo được xử lý mộc mạc gần gũi với đời sống địa phương.
Bên trong ngôi đền, viên đá cổ giữ lại từ nền móng nhà thờ cũ được sử dụng làm bệ tượng Thánh. Lựa chọn này có ý nghĩa tôn vinh những thánh tử đạo là những viên đá nền xây dựng nên giáo hội công giáo Việt Nam. Song hành với đó vẫn là những biểu tượng vốn có của Thiên Chúa giáo (tượng Thánh giá, tượng Chúa Giê-su…). Toàn bộ hệ thống biểu tượng này được
cẩn trọng đặt trong một biến thể mặt bằng đền thờ kinh viện Tây phương (dạng pseudo dipteral)…
Với một công trình tôn giáo, tính biểu tượng và đa nghĩa vượt lên trên các kiến giải của chủ nghĩa công năng và cấu trúc. Việc nghiên cứu và kết hợp khéo léo các yếu tố trên, góp phần hạn chế tối đa những khiên cưỡng.
Đồng thời vẫn nhắc nhở phần nào truyền thống “hỗn giao”, tính nhập nhằng trong tâm thức tôn giáo của người Việt (theo như giáo sư Trần Quốc Vượng).
KTS Kim Anh – Viện Kiến trúc.
Nguồn: Vienkientruc.vn